HD, wat is dat eigenlijk?
De afkorting staat voor Heup Dysplasie, en dysplasie betekent “abnormale groei”. Vergroeiing of misvorming dus eigenlijk. Het is een aandoening die voor ongeveer 2/3 wordt veroorzaakt door milieufactoren, voor 1/3 is het erfelijk bepaald. De vele internationale wetenschappelijke onderzoeken die in de loop der jaren gedaan zijn hebben dat uitgewezen. Simpel gezegd is het zo dat een hond met een aanleg voor HD dat kan ontwikkelen wanneer de milieufactoren ongunstig zijn, en hij kan het in lichte mate ontwikkelen als de milieufactoren gunstig zijn. Heeft een hond de erfelijk aanleg niet, dat zullen ook ongunstige milieufactoren niet van zware invloed zijn op het ontwikkelen van de afwijking.
Zie deze aandoening als een huis: als er geen fundament is (geen erfelijke aanleg) kan het niet worden gebouwd. Geen HD. Zelfs bij veel materialen (belastende milieufactoren) wordt het nooit wat: dat huis blijft niet staan. De aandoening ontwikkelt zich niet. Als er wel een fundament is (erfelijke aanleg) maar de materialen zijn er niet of onvolledig (weinig belastende milieufactoren) wordt het een klein en incompleet huis. Zeg maar een lichte vorm van HD of alleen een röntgenologisch zichtbare aanleg. Zijn de materialen er allemaal wel (veel belastende milieufactoren) dan wordt het een volledig en groot huis: HD is dan aanwezig en in mindere of meerdere mate ontwikkeld. Overigens betekent ontwikkelde HD niet per definitie dat de hond klachten heeft: een goede bespiering kan veel opvangen. Hoe dat kan, leggen we je verderop in dit stuk uit.
Wat zijn nu precies die milieufactoren?
De milieufactoren omvatten verschillende aspecten. Zo is voeding belangrijk, maar ook beweging. De samenstelling van de voeding is van groot belang. Veel mensen geven voedingssupplementen, maar dat werkt vaak tegengesteld, zo is uit onderzoek gebleken. Een volledig voer, brokken of vers, is het beste. Daarnaast is het erg belangrijk dat de hond niet te zwaar is, met name tijdens het groeien. Te veel gewicht is belastend voor de gewrichten. Teveel of verkeerde beweging is ook belastend tijdens de groei. Denk daarbij aan te lange wandelingen: een pup kan nog niet uren lopen. Verkeerde beweging is ook bijvoorbeeld: voortdurend uitglijden op het parket, dagelijks uren door het zand ploegen of aldoor maar weer achter de bal aan, en daarbij snelle draaien en sprongen maken. Allemaal dingen die niet goed zijn voor een hond in de groei.
HD is een botprobleem, en het is een onomkeerbaar proces. Als een gewricht niet goed of op een verkeerde manier is ontwikkeld, komt dat niet goed. Het is niet van te voren te zien, een diagnose is pas te stellen als de hond minimaal een jaar oud is. Dan kunnen er röntgenfoto’s worden gemaakt die vervolgens door een speciale commissie van de Raad van Beheer dienen te worden beoordeeld.
Wat zijn de symptomen?
De symptomen hangen af van de ernst van de afwijking. Bij een ernstige vorm van HD kan een hond last hebben van:
- Stijfheid
- Startproblemen na het slapen
- Een achterpoot ontzien
Het is niet zo dat dergelijke dingen betekenen dat uw hond HD heeft: HD kan alleen worden vastgesteld door het nemen van röntgenfoto’s, die vervolgens door een orthopedisch gespecialiseerde dierenarts of door de specialisten van de Raad moeten worden beoordeeld. Maar ook andere dingen kunnen de oorzaak zijn van klachten. Laat uw hond bij dergelijke problemen dus altijd controleren door uw dierenarts!
Hoe ziet dat er uit? Goede en slechte heupen?
 |
Hiernaast is een heupgewricht afgebeeld. Bij de ideale situatie zoals hier aanwezig, is de gewrichtskop van het dijbeen 100% aangesloten in de gewrichtskom. De kop is volledig opgesloten in de heupkom en vertoont geen speling. Helaas komen dergelijke perfecte heupen niet zo vaak voor als we wel zouden willen. Daarom heeft de Raad van Beheer al vele jaren geleden een onderzoekscommissie in het leven geroepen waar door een team van deskundigen ingezonden röntgenfoto’s van heupen kunnen worden beoordeeld. Deze beoordeling kent een streng protocol: alleen het ras is bekend en de leeftijd van het dier, maar de naam en de eigenaar is dat niet. De foto moet aan strenge eisen voldoen: ligt de hond niet exact zoals voorgeschreven dan kan dat de uitslag beïnvloeden, en om die reden worden soms foto’s afgekeurd. In dat geval zal de dierenarts gratis een nieuwe foto maken, zodat de heupen van de hond in kwestie opnieuw kunnen worden beoordeeld. Op deze manier kan de erfelijkheid van deze aandoening in kaart worden gebracht en kunnen betrokkenen inzicht krijgen in welke fokdieren de beste keuze zijn. Hierbij kijken we dan niet alleen naar de heupen van de ouderdieren, maar ook naar die van de nestgenoten van de ouders en de nakomelingen via andere lijnen en verwantschap. |
Kijk eens mee naar de onderstaande röntgenfoto’s:
| Op deze foto’s zie je de heupen van een pup.Links de eerste levensdag: de heupen en de dijbeenbotten raken elkaar nog niet. Het bekken is nog nauwelijks ontwikkeld. Dat is nodig, anders zou de pup niet geboren kunnen worden. Uiterste flexibiliteit van het hele lichaam is nodig om door het geboortekanaal te passen! Wanneer de pup 8 weken is, begint het al enigszins op een heupgewricht te lijken, maar echt gevormd is het nog niet. Zo zien de heupen er dus uit als u uw pup meekrijgt: geen wonder dat ze dan nog wankel op de pootjes staan! En nu begrijp je meteen waarom je voorzichtig moet zijn met je pupje: het zit nog niet zo stevig in elkaar allemaal! Op de rechterfoto zie je de heupen van een jonge hond van 20 weken. Het is nu een min of meer compleet heupgewricht.
|
Wanneer is een heup goed?
Foto 1 |
Vergelijk deze foto’s eens en je kunt zeer waarschijnlijk zelf ook het verschil zien: Op foto 1 zie je hoe goede heupen horen te zijn. Op deze foto is duidelijk zichtbaar dat het hier goede heupen betreft: de kop sluit netjes in de kom, en de kom is regelmatig van vorm en mooi glad.Op foto 2 zie je duidelijk aangetaste heupen en de aansluiting is zeer onregelmatig. Deze heupen zijn duidelijk niet goed.
Op foto 3 zie je zeer slechte heupen. De heupkom is nauwelijks aanwezig en het is duidelijk dat deze hond een zeer goede bespiering moet hebben om de heupen nog ongeveer op de goede plaats te houden! Tussen goede en slechte heupen zijn uiteraard vele tussenvormen mogelijk, en daarom bestaat het beoordelingsteam van de Raad van Beheer dan ook uit drie personen, die ook regelmatig wisselen. Zo streeft men te allen tijde naar een objectieve blik. |
Foto 2 |
Vraag niet aan je dierenarts wat hij/zij ervan vindt: alleen het onderzoekspanel van de Raad kan een definitieve uitslag geven. Deze uitslag is bindend en wanneer de mening van je dierenarts afwijkt kan dat dus teleurstellingen opleveren.De in Nederland gebruikte gradaties zijn FCI-normen, maar tot zo’n 6 jaar geleden hanteerde Nederland zijn eigen normen. Omdat men het noodzakelijk vond de normen van Nederland gelijk te trekken met de normen van alle andere FCI-landen, is er sinds die tijd een andere vorm van uitslagen weergeven: gebruikte Nederland eerst coderingen, nu hanteren we net als alle FCI-landen lettercodes.Op oudere stambomen vinden we vaak de oude coderingen nog terug. Tegenwoordig gebruiken we dus alleen de lettercoderingen.
Dit zijn: |
 Foto 3 |
De uitslag van een röntgenfoto geeft alleen uitsluitsel over de heupen van de hond in kwestie, en uiteraard niet over die van zijn voorouders. Ook is uit de foto niet op te maken hoe de milieufactoren waren: kreeg de hond teveel te eten waardoor de heupen extra belast werden? Liep hij dagelijks door mul zand te ploegen? Of waren de omstandigheden juist tegengesteld? Fokkers hebben soms heel goede uitslagen, maar ook alle honden in kennels. Wel een fundament (genetische aanleg) maar geen bouwmaterialen (geen belastende milieufactoren) want de honden liggen de hele dag in die kennels… Prima omstandigheden dus, of juist niet? Want door zoiets kan een aanleg onderontwikkeld blijven. En we gunnen geen hond HD, maar we willen liever wel weten of die aanleg er is natuurlijk. We willen dus graag honden die bewegen, want daar is wat uit op te maken. Al deze dingen zijn van invloed op de ontwikkeling van de heupen en dus ook op de uitslag van de foto. En juist deze dingen zijn van belang. Is de kans genetisch verhoogd of juist niet? Daarvoor moet je vele generaties terugkijken en al die uitslagen meenemen in je mening.
Is een hond HD-vrij maar hebben alle voorouders HD in optima forma, dan heb je geluk, maar zo’n hond is niet zo heel geschikt om mee te fokken. Want zijn aanleg zal waarschijnlijk niet zeer goed zijn en dat geeft hij dan weer door aan het nageslacht. Heeft een hond matige heupen maar zijn alle voorouders prima in orde? Dan is dat pech, maar de kans dat deze hond goede genen heeft is niettemin vrij groot. Bij de Cesky fousek is het gebruikelijk alleen met HD-A of HD-B dieren te fokken. Dit geldt voor alle fokkers die bij de rasvereniging zijn aangesloten. Fokkers die buiten de rasvereniging zijn aangesloten beschikken soms helemaal niet over uitslagen van de ouderdieren. Vraag hier dus altijd naar! En feitelijk moet er niet alleen naar voorouders en milieu worden gekeken, maar ook naar de specificaties van de uitslag. Nederland is een van de zeer weinige landen waar de specificaties van de heupuitslagen wordt vrijgegeven en daar kunnen we dus dankbaar gebruik van maken. |
Met dank aan M. Roosendaal.
Goede foto’s vragen om een specialist!
Voor het maken van goede HD-foto’s moet je bij een specialist zijn, en meestal niet bij de eigen dierenarts. Een specialist weet aan welke eisen de foto’s moeten voldoen, en hoe belangrijk het is dat de hond in de juiste positie ligt. Als de hond namelijk niet recht op de foto’s ligt, dan kan dat de uitslag negatief beïnvloeden. Hieronder zie je een voorbeeld van een slechte HD-foto (links) en een goede HD-foto (rechts)
Op de linkerfoto is duidelijk te zien dat de hond niet recht ligt, waardoor de linkerheupkom veel ondieper lijkt te zijn. Bij de rode en blauwe pijltjes is ook aangegeven dat het beeld duidelijk asymmetrisch is. Hierdoor is een negatieve beoordeling (HD-C) gekregen terwijl dit met de juiste foto’s niet het geval zou zijn geweest. De rechterfoto geeft een nagenoeg symmetrisch beeld. Deze foto is vanuit de juiste positie gemaakt en geeft daardoor een correct beeld van de heupen. Deze hond heeft dan ook een beoordeling HD-A gekregen.
In >>dit filmpje<< wordt om duidelijke wijze uitgelegd wat het belang is van de juiste positie bij het maken van rontgenfoto’s.